Il Center da perscrutaziun CERC, cuninizià dal Chantun, perscrutescha dapi var in onn la midada climatica, eveniments extrems e privels da la natira en il spazi alpin. Ses manader Peter Bebi dat in'invista en las lavurs dal center a Tavau.
Il Center da perscrutaziun Climate Change, Extremes and Natural Hazards in Alpine Regions Research Center (CERC) ha cumenzà sia lavur il 1. da schaner 2021. Il center è sa resultà da la strategia d'innovaziun dal chantun Grischun ed è vegnì fundà il 2020 dal Chantun e da l'Institut federal per la perscrutaziun da guaud, naiv e cuntrada (WSL). La Scola politecnica federala ETH Turitg è la partenaria dal nov center e participada cun duas professuras.
Il CERC è domicilià a l'Institut per la perscrutaziun da la naiv e da las lavinas dal WSL a Tavau e vegn manà da Peter Bebi. Il spezialist per il guaud da muntogna è creschì si en la Val Dischma a Tavau e maina dapi il 2006 la gruppa che perscrutescha ils sistems ecologics alpins al SLF.
Peter Bebi, pudais Vus descriver curtamain il CERC? Per tge stat el? Tge finamiras ha el?
Peter Bebi: Il CERC sco nov center da perscrutaziun duai esser ina plattafurma che rimna infurmaziuns scientificas, perscrutescha e realisescha projects en connex cun la midada climatica, privels da la natira ed eveniments extrems. Nus vulain colliar la perscrutaziun d'aut nivel da SLF/WSL/ETH cun las pretensiuns dals partenaris da realisaziun en il chantun Grischun. Concretamain vul quai dir: nus eruin ils basegns dal Chantun en ils champs numnads e guardain tge che nus pudain contribuir per elavurar soluziuns pratitgablas. Tge pudain nus far per ch'il chantun Grischun ed autras regiuns muntagnardas sajan er en l'avegnir spazis da viver attractivs e segirs?
Tge temas tractais Vus cun prioritad?
Peter Bebi: En cunvegna cun ils differents uffizis chantunals avain nus definì sis accents da perscrutaziun: per ils temas «aura ed eveniments climatics extrems en il spazi alpin» e «moviments da massa alpins» vegni a dar mintgamai ina professura da l'ETH. Ultra da quai vulain nus metter il focus sin ils secturs «schelira permanenta», «exploraziun a distanza, identificaziun tempriva e preavertiment», «ecologia da muntogna e guaud da protecziun» sco era «management da ristgas, communicaziun da las ristgas e resilienza». Era sche nus ans focussain en emprima lingia sin las scienzas natiralas, vegnin nus en futur ad ans deditgar era pli ferm ad aspects sociologics, gist en il sectur da la communicaziun da las ristgas.
Perscrutais Vus surtut en il Grischun? U dumandà auter: En tge furma profitescha il Chantun dal CERC?
Peter Bebi: Nus vegnin a lavurar en general en regiuns muntagnardas, en Svizra e sin plaun internaziunal. Ma igl è cler ch'il Grischun sco finanziader impurtant duai avair ina plivalur, quai è era per mai sco Grischun ina gronda obligaziun. Quai vul dir che nus vegnin ad endrizzar en il Grischun regiuns da model e realisar projects da pilot per duvrar ils resultats suenter er en autras regiuns muntagnardas. Cunquai ch'il CERC sa chatta amez l'intschess da perscrutaziun e dispona qua da buns contacts, avain nus en il Grischun gea er in avantatg dal lieu e pudain cumbinar las enconuschientschas regiunalas cun la perscrutaziun internaziunala d'aut nivel.
Datti damai gia exempels concrets per tals projects da pilot grischuns?
Peter Bebi: Nus avain elavurà dacurt chartas d'infurmaziun da lavinas e da privels per l'entir chantun Grischun che vegnan examinadas da preschent en la pratica e suenter anc optimadas. A basa da quests resultats pudain nus crear ulteriurs products, per exempel chartas interactivas da privels e da ristgas per differents scenaris climatics. Ma nus pudain er elavurar differents scenaris per il guaud, per exempel en cas ch'igl avess da dar dapli incendis da guaud u baus-scorsa u sch'il cunfin dal guaud è in di situà pli ad aut cumpareglià cun oz. Tals products pon ins alura er applitgar per auters process da privels da la natira, sco crudada da crappa u bovas da glitta.
La midada climatica è in dals temas principals dal CERC. Nua vesais Vus las pli grondas sfidas per il chantun Grischun?
Peter Bebi: D'ina vart pudess quai esser la cumbinaziun d'eveniments extrems e da privels da la natira. Sch'igl è la stad per exempel enorm sitg e plova suenter fitg ferm, datti dapli bovas. Da l'autra vart vegn la cuverta da naiv adina pli satiglia ad influenzar en futur anc pli fitg noss sistems ecologics e noss'economia. Per tut questas sfidas èsi impurtant da metter endretg las prioritads per effectuar tant sco pussaivel cun ils meds limitads. Il CERC ha ils instruments necessaris per calcular tge che pudess gidar il meglier a reducir las ristgas tant en il sectur dals privels da la natira sco er en il management dal guaud. En in senn in pau pli vast ves jau dentant ina sfida anc bler pli gronda: numnadamain quella da cuntanscher la finamira climatica 2050 da la Confederaziun. Era qua pudain nus sco CERC giugar ina rolla, ma natiralmain ina main centrala.
Cura ch'ins ha communitgà la fundaziun dal CERC han ins discurrì da crear a Tavau 40 plazzas da lavur novas. Nua stain nus oz suenter l'emprim onn da gestiun?
Peter Bebi: Enfin uss avain nus creà en il rom dal CERC sis novas plazzas bain dotadas. Sch'i va bain, pudain nus occupar la stad 2022 ultra da quai las duas professuras. Nus quintain che questas persunas portian ulteriur persunal a Tavau, per exempel doctorandas e doctorands u collavuraturas e collavuraturs scientifics. Il bel è ch'il CERC ha in orizont dad almain diesch onns. Nus avain damai temp e pudain crescher cuntinuadamain senza metter tut sutsura. Per mai èsi ultra da quai impurtant che er autras instituziuns damanaivel a la perscrutaziun en la regiun possian profitar dal CERC, per exempel biros d'inschigneria u d'ambient. Tgi che chatta soluziuns per ils problems da las regiuns muntagnardas - il CERC, l'ETH, in biro d'inschigneria sulet u tuts ensemen - n'è la finala betg uschè decisiv. Sco CERC stuain nus simplamain giugar ina rolla constructiva.
Peter Bebi, grazia fitg per il discurs!