En la sessiun d'avrigl 2025 ha il Cussegl grond approvà la segunda etappa dal Plan d'acziun Green Deal. Ma tge portan las mesiras planisadas a la populaziun grischuna? E tge schanzas resultan per las interpresas u per las regiuns turisticas?

En la sessiun d'avrigl 2025 ha il Cussegl grond concludì la segunda etappa dal Plan d'acziun Green Deal per il Grischun (AGD) e deliberà la nova Lescha davart il clima e l'innovaziun (LGCI). Il titel uffizial tuna abstract: «Lescha davart la promoziun e la finanziaziun da mesiras per la protecziun dal clima e l'innovaziun en il Grischun». Ma la lescha ha in niz concret – per ils umans en il Grischun, dentant er per l'economia regiunala.

La lescha permetta al chantun da cuntinuar e d'extender programs da success, sco il program d'edifizis u l'agricultura neutrala al clima. A medem temp stgaffescha ella ulteriuras pussaivladads da promoziun, per exempel a favur da tecnologias innovativas en l'industria ed en il mastergn, da l'infrastructura per chargiar vehichels electrics u er d'implants solars che utiliseschan optimalmain ils tetgs dals edifizis.

Ils suandants exempels mussan, tge effect che la segunda etappa dal Green Deal pudess avair en il mintgadi.

Electromobilitad er en chasas da pliras famiglias

Tgi che abita en ina chasa d'ina famiglia, po installar oz senza problems ina staziun per chargiar ses vehichel electric. En chasas da pliras famiglias è quai percunter bler pli cumplitgà: Intgins proprietaris en condomini possedan gia in auto electric u vulessan cumprar in, auters betg. Uschia fan soluziuns cuminaivlas savens naufragi pervia da malperinadad, per il solit perquai che l'infrastructura da basa necessaria è fitg chara.

Cun la segunda etappa dal Green Deal duai quai sa midar: Fin l'onn 2030 pon proprietarias e proprietaris en condomini dumandar daners da promoziun per ina installaziun electrica da basa cuminaivla. Tgi che vul alura midar a l'electromobilitad, installescha simplamain ina staziun da chargiar (wallbox) tar l'agen parcadi. Er en ina chasa da pliras partidas daventi uschia pli facil e pratic da chargiar autos electrics.

Ma las ponderaziuns dal Green Deal van anc pli lunsch: Betg mo staziuns da chargiar che furneschan electricitad a l'auto, mabain er talas che returnan – sche necessari – l'electricitad a la chasa u a la rait, duain vegnir promovidas en l'avegnir. Talas wallboxas bidirecziunalas fan, ch'ils autos electrics daventan accumulaturs d'electricitad mobils, e gidan a gulivar meglier ils surplis e las stretgas d'electricitad en la rait.

Dapli electricitad solara giu da l'agen tetg

In implant solar sin il tetg da la chasa renda fin ussa cunzunt, sch'el è concepì uschia, ch'ins consumescha sez tanta electricitad sco pussaivel. La furniziun dal surpli d'electricitad a la rait n'è strusch lucrativa ed il chantun promova actualmain mo implants ch'èn optimads per la producziun d'electricitad durant l'enviern.

Cun il Green Deal pudessan las petentas ed ils petents lura er dumandar daners da promoziun per implants che tiran a niz ina pli gronda surfatscha da l'edifizi ed uschia dapli dal potenzial solar.

Urari per la destinaziun turistica libra da CO₂

Sch'ina regiun turistica planisescha da daventar neutrala al clima fin l'onn 2050 – sco quai che la Lescha federala davart il clima prevesa per tut las interpresas en Svizra – è quai ina incumbensa pretensiusa. Betg mo il know-how tecnic è dumandà, mabain er ina stretga collavuraziun da tut las parts participadas. Per facilitar questa intenziun pudess il chantun pajar en il futur fin 50 % dals custs per analisar ils potenzials da spargnar CO₂ en las destinaziuns turisticas.

In potenzial da spargn considerabel datti tar la preparaziun da pistas da skis. Uschia consumeschan tut las maschinas da pista en il chantun mintg'onn circa uschè bler diesel sco tut il traffic public. In'alternativa fiss il diever da carburants sintetics favuraivels al clima. Fin ussa ha quai dentant fatg naufragi pervia dals enorms custs d'investiziun e da gestiun. Il Green Deal duai perquai sustegnair en l'avegnir er projects da pilot ed implants che produceschan carburants e combustibels or d'idrogen verd u or da CO₂ isolà – per exempel or da CO₂ isolà ord las svapurs da la producziun da cement u dals stabiliments per arder ruments.

Duvrar empè da sfarlattar la chalur persa

Ina gronda ovra electrica da laina en la regiun da Cuira producescha oz electricitad e proveda autras interpresas industrialas cun energia termica. Ma ina gronda part da la chalur persa che resulta – bler dapli che 100 uras gigawatt per onn – va a perder e na vegn betg utilisada. A medem temp èn numerus edifizis en la regiun anc equipads cun stgaudaments fossils che ston vegnir remplazzads proximamain. La soluziun è evidenta: inducir la chalur persa da l'ovra electrica da laina sur in conduct da 10 kilometers lunghezza en la rait da chalur existenta da Cuira. Fin ussa n'è il project dentant anc betg vegnì realisà pervia da las investiziuns preliminaras necessarias da probablamain passa 20 milliuns francs.

Cun la segunda etappa dal Green Deal pudess quai sa midar: Ina contribuziun substanziala or da la finanziaziun speziala Protecziun dal clima pudess pussibilitar la construcziun – uschia che la regiun faschess in grond pass en direcziun d'in provediment da chalur senza energia fossila.

Reciclar cumplettamain las cuvridas da vias d'asfalt

Ina interpresa grischuna producescha material da construcziun da vias or da sablun grop e substanzas liantas. Per quest intent utilisescha l'interpresa gia material reciclà che resulta da spazzadas. La cumpart è dentant limitada. Ina cumposiziun intscherta dal material po numnadamain reducir la qualitad dal product final.

En la perscrutaziun è vegnida sviluppada ina procedura empermettenta, che pussibilitescha da separar cumplettamain e senza perdita da qualitad il sablun grop e las substanzas liantas, uschia che quests materials pon lura vegnir reutilisads. Perquai che las emprovas han gì lieu fin ussa mo en installaziuns da pilot, fiss la construcziun d'in implant industrial colliada cun grondas investiziuns e ristgas. Daners da promoziun da la segunda etappa dal Green Deal pudessan fullar la via per in emprim implant da quest gener en il Grischun. Uschia resultassan incaricas regiunalas, plazzas da lavur e know-how en in sectur da greentech empermettent.