Las temperaturas medias creschan actualmain en in tempo rasant – mo dus onns suenter l'onn il pli chaud dapi il cumenzament da las mesiraziuns èn vegnidas egualisadas las temperaturas da record.
Stads chaudas, envierns miaivels – la decada passada (2011-2020) è stada per bler la pli chauda dapi il cumenzament da las mesiraziuns il 1864. Las temperaturas èn stadas 0.7 °C pli autas che la media da la decada precedenta, e lezza è gia stada la pli chauda dapi il cumenzament da las mesiraziuns.
Envierns miaivels, fermas precipitaziuns l'avust e l'october
L'onn 2020 ha confermà il trend da las temperaturas dals ultims decennis: malgrà las periodas da chalira be moderadas la stad, è el entrà, ensemen cun l'onn 2018, en l'istorgia da l'aura sco l'onn il pli chaud dapi il cumenzament da las mesiraziuns. En diesch da dudesch mais han las temperaturas surpassà la norma da la perioda 1981-2010. L'onn ha da bell'entschatta gì temperaturas ordvart autas. Il schaner è stà il terz chaud en territoris muntagnards dapi il cumenzament da las mesiraziuns. Ils 3 da favrer han ins registrà a Grono cun 23.9 °C ed a San Bernardino cun 13.5 °C temperaturas da record per il favrer. Il pli miaivel enviern dapi il cumenzament da las mesiraziuns è suandada la terz chauda primavaira. La situaziun da bell'aura la primavaira ha purtà paucas precipitaziuns e procurà per ina perioda da sitgira da mez mars enfin la fin d'avrigl.
Cuntrari a l'enviern chaud ed a la primavaira sitga è la stad stada plitost moderada, era sch'ella ha surpassà levamain la media da la norma dals onns 1981 fin 2010. Pia èn era las undas da chalira stadas pli moderadas en cumparegliaziun cun ils ultims 20 onns. La fin da la stad è l'aura stada ordvart bletscha sin la vart meridiunala da las Alps. Igl ha dà massivas precipitaziuns intensivas che han cuntanschì per exempel a Cevio (TI) summas d'in di da fin a 224.5 mm. Talas summas autas han ins registrà en quest lieu, nua ch'i plova savens intensivamain, l'ultima giada il 1987, l'onn da malaura legendar. Er il Grischun dal Nord ed il Grischun Central èn stads pertutgads da fermas precipitaziuns ch'ins constatescha en questa intensitad en grondas parts da la regiun mo in pau pli savens che mintga 10 onns. Sco la stad han las temperaturas era l'atun surpassà levamain la media. D'engraziar è quai stà a l'aura chauda il settember ed il november, pertge l'october è stà ordvart fraid e bletsch. A Sedrun hai dà perfin precipitaziuns da record. Las fermas precipitaziuns l'october e la plievgia intensiva l'avust suondan il trend, tenor il qual eveniments cun fermas precipitaziuns daventan adina pli frequents.
Nus stuain far quint a lunga vista cun aura pli extrema
Aura extrema procura ils ultims onns adina pli savens per lingias grossas. Lain pensar per exempel a la perioda sitga extrema en l'Australia il 2019, la sitgira la pli devastanta en l'istorgia dal continent, ubain a las undas da chalira spezialmain lungas ed intensivas en regiuns da la zona climatica moderada. Er il Grischun n'è betg mitschà. A Grono han ins registrà la stad 2003 ina temperatura dal di maximala da 40.5 °C* e cun quai in nov record da chalira per la Svizra. La stad na sa preschenta betg mo adina pli intensiva, mabain era pli perseveranta. A Cuira per exempel hai dà enturn l'onn 1960 var 30-35 dis da stad cun temperaturas sur 25 °C. Oz datti ca. 70 da quests dis. En territoris situads pli ad aut è l'augment relativ stà anc pli marcant. A Tavau registresch'ins oz en media radund 13 dis da stad, entant ch'igl ha dà enturn l'onn 1960 mo paucs u insumma nagins da quests dis chauds.
L'aura dals ultims dus decennis ans fa cler ch'il clima en Svizra ed en il Grischun sa mida actualmain en in tempo rasant. Ultra da las temperaturas pli autas vegn la midada dal clima a purtar midaments areguard la durada e l'intensitad dad eveniments da l'aura. Nus pudain observar gia oz ch'i dat pli savens fermas precipitaziuns. A lunga vista vegn il clima da la Svizra a survegnir in caracter pli e pli mediterran. I vegn a dar pli savens envierns bletschs e miaivels e stads sitgas e chaudas. La midada dal clima da stad vegn a purtar pli blers dis da chalira ed in augment da periodas da sitgira. L'onn 2020 mussa sco gia numerus onns precedents dals ultims dus decennis: «aura normala» è daventada ina raritad, l'extraordinari è la norma nova.
*Ins ha mesirà ina temperatura da 41.5 °C. Il lieu sin ina spunda meridiunala grippusa na fiss oz però nagina posiziun da mesirar admissibla pli. Perquai è la valur vegnida adattada a las cundiziuns da mesirar odiernas che avessan inditgà ina valur da 40.5 °C.